Dziś, prawie nie ma gospodarstwa domowego bez telewizora, który stał się najpopularniejszym środkiem masowego przekazu. Telewizja pełni rolę nie tylko rozrywkową, ale przede wszystkim informacyjną oraz dydaktyczną. Może również odgrywać pewną rolę w procesie wychowawczym dzieci. Jak będzie ona wyglądać, zależy od nas samych. Dlatego warto zastanowić się nad tym, w jaki sposób można wykorzystać telewizję w procesie wychowania dzieci.
Kontakt z telewizją, dzieci doświadczają już od pierwszych miesięcy życia i z czasem oswajają się z nią, spędzając coraz więcej czasu przed ekranem. Telewizja ma niebagatelny wpływ na rozwój psychiczny i fizyczny dziecka. Może przyczynić się do kreowania i wzmacniania pewnych zachowań i postaw, może stanowić wiarygodne źródło informacji o świecie nauki, przyrody czy kultury.
Dzieci w wieku przedszkolnym mają ograniczone możliwości poznawcze ze względu na ich wczesny rozwój psychofizyczny. Często nie potrafią odróżnić fikcji od rzeczywistości, nie potrafią dokonać właściwej oceny zdarzeń jakie widzą w telewizji. Dlatego rolą rodziców jest nauczenie dziecka korzystania z telewizji w sposób rozsądny. Należy przy tym pamiętać, że czas jaki maluch w wieku przedszkolnym, może spędzić przed telewizorem nie powinien przekraczać godziny dziennie.
Wybór treści ma również ogromne znaczenie, powinny to być przede wszystkim programy nieprzypadkowe, odpowiednie dla dzieci w określonym wieku. Obecnie dostępny jest szeroki zakres programów dedykowanych specjalnie dla dzieci w wieku przedszkolnym. To nie tylko filmy animowane, ale również programy edukacyjne dostosowane do możliwości rozwojowych, potrzeb psychicznych, zainteresowań i wieku dziecka.
Wiedza rodzica na temat oglądanych bajek lub programów jest niezwykle istotna, ponieważ dziś niektóre z nich przedstawiają akty przemocy, które dla dziecka w wieku przedszkolnym, są nowym, bardzo silnym przeżyciem emocjonalnym.
Telewizja może być świetnym narzędziem wychowawczym naszych dzieci, poprzez wspólne oglądanie, rozmowy, wyjaśnienia, wyciągnie wniosków. Można zachęcić dziecko do podzielenia się wrażeniami i odczuciami po obejrzanym programie, przedstawienia własnego punktu widzenia.
Jednak telewizja nigdy nie zastąpi prawdziwych relacji i postaw rodzicielskich. Rodzice są najważniejszymi osobami w życiu dziecka, stając się wzorem do naśladowania, dając poczucie bezpieczeństwa, miłości i mądrości. Nawet najbardziej interesująca bajka, film lub program nie zastąpią dziecku bliskości z rodzicami, zabawy, wspólnego spaceru, rozmowy.
Powodów, które potwierdzają, iż ograniczenie oglądania telewizji jest bardzo wskazane, szczególnie w wieku przedszkolnym, jest bardzo wiele. Kiedy dziecko najintensywniej się uczy, jego mózg jest bardzo aktywny, reaguje na wiele zewnętrznych bodźców. W tym wieku dziecko jest bardzo spostrzegawcze, posiada ogromną łatwość zapamiętywania. Dotyczy to także, traumatycznych przeżyć, a trauma to nie tylko obraz w rzeczywistym świecie, ale również w telewizji.
Dlatego bardzo ważne jest ustalenie zasad dotyczących korzystania z środków masowego przekazu. I w myśl zasady: im mniej czasu dziecko spędza przed telewizorem, tym lepiej. Starajmy się wypełnić dziecku tak czas, aby go jak najmniej spędzało przed telewizorem. Należy pamiętać, że wpływ telewizji na rozwój emocjonalny dziecka, ma bardzo wiele negatywnych skutków, należą do nich między innymi:
- obniżona aktywność umysłowa – to niezwykle ważny okres w życiu przedszkolaka, wtedy właśnie uczy się najintensywniej. Poznaje świat, wiele rzeczy, które dla nas są oczywiste, dla dzieci w wieku przedszkolnym niekoniecznie. Uczy się nie tylko w przedszkolu, ale również w domu i na placu zabaw. Telewizja ogranicza zdolności poznawcze, ponieważ mózg dostaje mnóstwo impulsów, w ciągu minuty około 120 tys . Po obejrzeniu telewizji dziecko może czuć się zmęczone lub znużone.
- ograniczony kontakt ze światem rzeczywistym – dla dziecka w wieku przedszkolnym kontakt ze światem rzeczywistym jest bardzo ważny, tak głównie poznaje go, przez co uczy się. Bardzo ważne jest także nawiązywanie kontaktu z rówieśnikami (z dorosłymi ma kontakt każdego dnia). Im częściej dziecko będzie miało możliwość kontaktu z rówieśnikami, tym szybciej nauczy się nawiązywać nowe relacje i więzi społeczne.
- poczucie zagrożenia – filmy i programy telewizyjne nie są przeznaczone dla dzieci w wieku przedszkolnym. Jest w nich mnóstwo scen okrucieństwa i przemocy, niezrozumiałych dla przedszkolaka, mogą wywoływać szok, a nawet traumę.
- pogarszający się stan zdrowia – przede wszystkim najbardziej cierpią oczy, które oglądając tak wiele obrazów w krótkim czasie, będą zmęczone, co może objawiać się suchością lub przekrwieniem. Dzieci oglądające telewizję od wczesnych miesięcy swojego życia, mogą mieć zaburzenia rytmu snu, co przekłada się na funkcjonowanie w ciągu dnia. Takie dzieci są mniej skoncentrowane, często rozdrażnione, niechętne do zabawy. Ponadto brak aktywności fizycznej prowadzi do otyłości i w konsekwencji do rozwoju cukrzycy. Oglądanie telewizji sprzyja spożywaniu wszelkiego rodzaju przekąsek i słodkich napoi.
- zachwiane więzi społeczne – współczesne rodziny poświęcają sobie mało czasu, zwykle rozmowy ograniczają się do poleceń, pytań i odpowiedzi. Głównie wynika to z braku czasu i zmęczenia, ze względu na aktywność zawodową. Łatwiej wtedy rodzicowi jest włączyć telewizor niż z zaangażowaniem uczestniczyć w zabawie lub rozmowie. Jednak nie jest to dobry wybór, który często staje się niepotrzebnym nawykiem. Istnieje wyraźny związek oglądania telewizji i opóźnionego rozwoju mowy. W jednym z przeprowadzonych badań, dzieci oglądające bajki wypadły zdecydowanie gorzej w teście sprawdzającym zasób słownictwa, niż dzieci nie korzystające z środków masowego przekazu lub oglądające w ograniczonym czasie
Podstawową zasadą powinno być nie włączanie telewizora „w tle”, czyli wyrabiania w dziecku nawyku włączonego telewizora. Warto ten czas zamienić na chwilę rozmowy, jedzenie wspólnych posiłków, zabawę, wspólne czytanie lub aktywne spędzanie czasu poza domem jak jazda na rowerze gra w piłkę i wiele innych zabaw na „świeżym powietrzu”.
Środki masowego przekazu na dobre wpisały się w nasze życie, korzystanie z nich jest dziś niezbędne. Dlatego rolą rodzica jest mądre wprowadzenie dziecka w ten świat, w sposób usystematyzowany, rygorystyczny, wyrabiając w dziecku dobre nawyki oraz pewne zachowania i wartości.
Polecana literatura i strony internetowe:
- Di Hodgess „501 zabaw bez telewizora”
- https://epozytywnaopinia.pl/wplyw-telewizji-na-rozwoj-dziecka/
- https://kobieta.onet.pl/dziecko/wplyw-telewizji-na-rozwoj-dziecka-czy-jest-szkodliwa/fvwfjwm
- https://parenting.pl/z-dzieckiem-w-domu-12-pomyslow-na-zabawy-bez-telewizora
Opracowanie: Karolina Hyła