Integracją sensoryczną nazywany jest skomplikowany proces odbierania przez układ nerwowy informacji płynących z receptorów różnych zmysłów – węchu, wzroku, smaku, dotyku, układu przedsionkowego czy słuchu. proces ten zachodzący w ośrodkowym układzie nerwowym, który polega na organizacji napływających informacji zmysłowych, umożliwiających wytwarzanie przystosowawczych reakcji, nazywany jest integracją sensoryczną.
Kiedy mózg prawidłowo przetwarza wrażenia, reagujemy automatycznie dzięki reakcjom adaptacyjnym . W przeciwnym wypadku mamy do czynienia z zaburzeniem integracji sensorycznej. Dotyczy on napięcia mięśniowego, zachowań emocjonalnych, planowań ruchów a także rozwoju mowy i funkcji poznawczych.
Jak objawiają się zaburzenia integracji sensorycznej?
- trudności ze spożywaniem pokarmów;
- problemy z koordynacją i utrzymaniem równowagi – dziecko często się przewraca;
- problemy z koncentracją, częste rozpraszanie się;
- zaburzenia motoryki małej lub dużej;
- duża niezdarność, trudności w samoobsłudze, brak samodzielności;
- trudności w nauce jazdy na hulajnodze lub rowerze;
- problemy z zabiegami higienicznymi – kąpielą, obcinaniem włosów, paznokci;
- niepewność wobec niestabilnego podłoża, przy konieczności oderwania nóg od podłogi (np. na schodach);
- awersja do przytulania, bądź zbyt mocne obściskiwanie w poszukiwaniu stymulacji;
- brak akceptacji w stosunku do metek od ubrań, niechęć do nowych ubrań, często również niechęć do noszenia czapek lub obuwia, bądź odwrotnie – preferencja do bycia ubranym od stóp do głów;
- ma problem z zaplanowaniem sekwencji ruchów, nie wie, jak rozpocząć nową czynność,
- niechęć do uczestnictwa w zabawach i grach zespołowych, problemy z odnalezieniem na boisku, szczególnie jeśli wymagają one stania blisko drugiej osoby, trzymania za ręce lub procesu planowania ruchów;
- dziecko doświadcza poczucia zagubienia w nowym miejscu, potrzebuje więcej czasu na odnalezienie;
- duża impulsywność i nadwrażliwość emocjonalna bez uchwytnej przyczyny;
- trudności szkolne – problemy z czytaniem, pisaniem, lateralizacją, przepisywaniem z tablicy czy cięciem nożyczkami;
- zamiłowanie do ekstremalnych zabaw i bodźców, bez zahamowania, wynikająca z podwrażliwości czuciowej i chęci postymulowania;
U młodszych dzieci zaburzenia integracji sensorycznej mogą się objawiać większą drażliwością, płaczliwością, częstym wybudzaniem w nocy, niechęcią do spacerów, kąpieli, jazdy autem, ostrego światła, dźwięków, dotyku różnych faktur (piasku, wody, trawy), ale także nadmiernym spokojem, nieskoordynowaniem czy unikaniem kontaktu wzrokowego.
Przytoczę teraz przykładowe ćwiczenia jakie można wykonywać z dzieckiem w domu .
„Dotykowe pudełko”
Weź pudełko po butach lub poszewkę na poduszkę. Następnie umieść w środku różne przedmioty, po czym poproś dziecko, by wkładając rękę do pudełka spróbowało zgadnąć, jakiego przedmiotu dotyka.
Zabawa w kąpieli
Zachęcaj dziecko do używania podczas kąpieli różnych rodzajów gąbek, mydeł i ręczników. Zaproponuj maluchowi myjki o różnych fakturach, gąbki o odmiennych kształtach. Jeśli chcesz, możesz też dodać do kąpieli odrobinę krochmalu z mąki ziemniaczanej.
„Naleśnik”
Ciasno zroluj dziecko w koc, bawiąc się w smarowanie i zawijanie naleśnika.
Wspólne gotowanie
Stwarzaj dziecku jak najwięcej okazji do wspólnego gotowania, przede wszystkim mieszania, ugniatania różnego rodzaju ciast.
Degustacja
Zachęcaj dziecko do próbowania nowych potraw, o różnych smakach i konsystencji.
Malowanie dłońmi, stopami
Farbę przeznaczoną do malowania palcami możesz zmieszać z innymi materiałami, na przykład kaszą, piaskiem, ryżem itp. Stwórzcie też własną „farbę” z kisielu, galaretki czy pianki do golenia.
Skakanie na piłce
Wspólne zabawy na dużej nadmuchiwanej piłce, na której maluch będzie mógł usiąść i skakać.
Tor przeszkód
Stwórzcie wspólnie tor przeszkód, taki, który będzie wymagał od dziecka pełzania, skakania, wspinania, turlania, celowania itp.
Huśtawki
Bujajcie się razem na różnego rodzaju huśtawkach, przede wszystkim podwieszanych, wahadłowych, wiszących oponach.
Turlanie
Turlajcie się razem na kocyku, a latem z niewielkiej trawiastej górki.
Bieganie
Przypomnij sobie zabawę w berka; ścigajcie się, rozegrajcie mecz piłki nożnej czy koszykówki.
Skakanie
Zachęcaj dziecko do zeskakiwania z niewielkiego podwyższenia (na przykład pierwszego stopnia schodów), wskakiwania na oznaczone pole, grę w klasy, zabawę skakanką.
Bujanie w kocyku
Maluch kładzie się na rozłożonym dużym kocu, następnie dwie dorosłe osoby delikatnie bujają go na boki. Należy pamiętać przy tym o bezpieczeństwie!
Siłowanie
Usiądź na podłodze i powiedz dziecku „Spotkałeś na swojej drodze ogromny kamień, jednak spróbuj go przepchnąć”.
Ciągnięcie
Pozwól dziecku pchać wózek z zakupami czy spacerówkę.
Machanie i odbijanie
Zachęcaj dziecko do zabawy rakietą tenisową, do badmintona itp.
Chodzenie tyłem
Przypomnij sobie, jak zabawne i ciekawe może być chodzenie na opak.
Zabawa w „taczkę”
Dziecko opiera dłonie o podłogę, a ty chwytasz je za uda i prowadzisz niczym taczkę.
Nalewanie i przesypywanie
Pozwól dziecku na eksperymenty, niech przelewa płyny z kubeczka do kubeczka, przez lejek, a łyżeczką przesypuje drobne materiały o różnej fakturze (przede wszystkim ryż, kaszę) do pojemników różnej wielkości.
Warto przy tym pamiętać o podejściu indywidualnym do każdego dziecka i dostosowanie zabaw do dziecka. Ważna jest także systematyczność i poświęcenie czasu ze strony dorosłego, a także wspieranie dziecka w trudnych momentach tak, by pokonywało ono przeszkody i czuło odpowiednie wsparcie. Jeśli widzimy u dziecka trudności warto także udać się na konsultację z terapeutą. Cierpliwość, zrozumienie i odpowiednia terapia mogą przynieść oczekiwane efekty.
Bibliografia:
- Wasilewski P. T. (2015). Założenia integracji sensorycznej a zaburzenia mowy u dzieci z autyzmem. Hygeia Public Health. Vol. 50, Nr 1, s. 14-20.
- Polańska I. (2010). Metoda integracji sensorycznej w pracy z dzieckiem z mózgowym porażeniem dziecięcym. STUDENT NIEPEŁNOSPRAWNY. Vol. 3, Nr 10, s. 125-137.
- Grzywniak C. (2016). Nieprawidłowa integracja sensoryczna jako składowa zaburzeń psychicznych występujących zarówno u dzieci, jak i u młodzieży oraz dorosłych. Psychiatria. Vol. 13, Nr 3, s. 143-148.
- Krysztofik K. (2015). Udział teorii integracji sensorycznej w wyjaśnianiu procesów neuropoznawczych u osób z autyzmem. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Psychologica. Vol. 8, Nr 1, s. 9-23.
- https://dziecisawazne.pl/cwiczenia-wspomagajace-integracje-sensoryczna/
- https://zdrowegeny.pl/poradnik/integracja-sensoryczna
Oprcaowała : Anna Stołowska