Proponuję spojrzeć na zachowanie dziecka z punktu widzenia pozytywnej dyscypliny. To metoda wychowawcza rozwijana od 30 lat. Swym początkiem sięga psychologii indywidualnej austriackiego psychoterapeuty Alfreda Adlera, który uważał, że wszyscy ludzie mają jedno podstawowe pragnienie: chcą czuć, że przynależą i że są ważni.
Słowo dyscyplina odnosi się do uporządkowania oraz jasno określonych i przyjętych przez wszystkich zainteresowanych zasad i reguł. Przymiotnik pozytywna przypomina o tym, że podstawą jakiegokolwiek wychowania są miłość i szacunek do siebie i do innych - bez nich nie można zbudować nic dobrego i trwałego.
J. Nelsen w książce “Pozytywna dyscyplina”, proponuje nowe spojrzenie na nieodpowiednie zachowanie dzieci. Jej zdaniem “nieodpowiednie zachowanie nie jest niczym więcej jak tylko brakiem wiedzy (lub świadomości), brakiem skutecznych umiejętności, zachowaniem typowym na danym poziomie rozwoju dziecka, zniechęceniem, a często efektem jakiegoś nieistotnego wydarzenia, które sprawia, że przełączamy się na mózg prymitywny i niezdolni do jakiejkolwiek sensownej komunikacji, albo walczymy, albo się wycofujemy.”
Spojrzenie takie rzuca zupełnie inne światło na dziecięce zachowanie. Pozwala dorosłym zrozumieć, że dzieciom NIE przyświecają złe intencje czy chęć świadomego rządzenia lub zwyczajna złośliwość. Zachowują się w sposób, którego nie akceptujemy, ponieważ inaczej nie potrafią. A takie zachowanie jest prawdziwą manifestacją potrzeb.
Aby czuć przynależność i znaczenie, dziecko zakłada, że:
- należy zwrócić na siebie UWAGĘ – robi to często w sposób, którego dorośli nie akceptują (np. krzyczy, dokucza, rozrzuca zabawki itp.);
- warto mieć WŁADZĘ (tzn. rządzić dorosłym lub sprzeciwiać się próbom rządzenia sobą; np. na prośbę o posprzątanie klocków, dziecko reaguje: Sam posprzątaj!);
- można ranić innych – ZEMSTA- zgodnie z błędnym przekonaniem: “Czuję smutek, ponieważ nie przynależę i dlatego mogę cię zranić!”;
- należy się poddać, co w efekcie przyniesie spokój – stanowi to oznakę BRAKU WIARY w siebie, sytuacja, w której motywowane do działania dziecko chce, by zostawić je w spokoju;
Dorosły powinien spróbować rozpoznać błędny cel zachowania dziecka. Samo zachowanie jest jedynie szczytem góry lodowej, a jego przyczyna tkwi znacznie głębiej.
Co robić, gdy rozpoznamy błędny cel zachowania dziecka?
Błędny cel: UWAGA
Dziecko jest przekonane, że: Przynależę i jestem ważny tylko wtedy, kiedy zwracasz na mnie uwagę.
- Spędź specjalny czas z dzieckiem.
- Wyznacz specjalne zajęcie użyteczne w życiu społecznym, czyli w domu.
- Przytulaj, dotykaj, poproś o przytulenie.
- Zrób coś nieoczekiwanego : rozśmiesz, opowiedz anegdotę, zaproponuj mini gimnastykę.
- Ustal specjalne gesty, którymi pokażesz, o co ci chodzi
Błędny cel: WŁADZA
Dziecko jest przekonane, że: Mam poczucie przynależności tylko wtedy, kiedy wygrywam, kontroluję albo przynajmniej nie pozwalam tobie wygrać. Kiedy rządzę.
- Wyjdź z koła walki o władzę, wycofaj się z konfliktu.
- Przyznaj, że nie możesz dziecka do niczego zmusić i poproś by ono znalazło rozwiązania dobre dla wszystkich.
- Poproś dziecko o pomoc.
- Zdecyduj, co ty chcesz zrobić. Nie mów, działaj.
- Niech szefem będzie wcześniej ustalony plan.
Błędny cel: ZEMSTA
Dziecko jest przekonane, że: Rani mnie brak poczucia przynależności, wobec tego będę ranić innych. Wierzę, że satysfakcja płynąca z zemsty zrekompensuje ból odrzucenia.
- Pogódź się z tym, że czujesz się zraniony i wyjdź z koła zemsty- to tylko błędny cel.
- Powiedz o swoich uczuciach.
- Weź odpowiedzialność za swoje zachowanie/ wkład w relację i przeproś.
- Wysłuchaj dziecka z uwagą i postaraj się zrozumieć jego punkt widzenia.
- Wyraź troskę i wesprzyj dziecko.
Błędny cel: BRAK WIARY
Dziecko jest przekonane, że: Nie zasługuję na przynależność i znaczenie, więc po prostu poddaję się i udowodnię, że do niczego się nadaję.
- Poświęć czas na uczenie.
- Zadbaj by dziecko mogło doświadczyć sukcesu.
- Stosuj metodę małych kroków.
- Doceniaj wszystko, co pozytywnie i co się dziecku udaje bez względu na rangę osiągnięcia.
- Doceniaj wysiłek, a nie rezultat końcowy.
Najczęstsze błędy popełniane przez dorosłych to:
- karanie, krzyczenie, izolowanie
- tłumaczenie dziecku czegoś, gdy jest wściekłe
- zakładanie, że dziecko wymusza
- wydawanie serii poleceń
- oczekiwanie natychmiastowej reakcji
- niespójność, słów i czynów
Pozytywna dyscyplina stoi w opozycji do założenia, wedle którego, by dzieci zaczęły zachowywać się lepiej, najpierw muszą poczuć się gorzej. Dzieci- jak i dorośli- zachowują się lepiej, kiedy czują się lepiej.
Opracowanie: A. Wójciak
Polecana literatura i strony internetowe:
- Nelsen J., „Pozytywna dyscyplina”
- Nelsen J., „Pozytywna dyscyplina dla przedszkolaków”,
- Karty technik pozytywnej dyscypliny Adrian Garcia, Jane Nelsen
- https://pozytywnadyscyplina.pl/
- https://dziendobry.tvn.pl/a/pozytywna-dyscyplina-czyli-jak-byc-dobrym-rodzicem-
- https://dziecisawazne.pl/pozytywna-dyscyplina-czy-to-w-ogole-mozliwe/
- https://www.silasluchania.pl/mozg-na-dloni-emocje-w-garsci